Stok Yönetimi Eğitim Notu
5. Stok Yönetimi
Stok yönetimi, işletmelerin tedarik zincirindeki en kritik süreçlerinden biridir. Doğru stok yönetimi, işletmelerin stok maliyetlerini düşürmesine, müşteri taleplerine hızlı yanıt vermesine ve operasyonel verimliliği artırmasına yardımcı olur. Stok yönetimi, stokların doğru şekilde sınıflandırılması, stok bulundurma nedenlerinin analiz edilmesi, stok maliyetlerinin kontrol altında tutulması ve stok takip sistemlerinin etkin bir şekilde kullanılmasını içerir. Bu bölümde, stok kavramı ve sınıflandırması, stok bulundurma nedenleri ve maliyetleri, stok yönetimi stratejileri ve stok takibi gibi konular detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
5.1. Stok Kavramı ve Sınıflandırması
Stok, işletmelerin üretim veya satış süreçlerinde kullanılmak üzere elde bulundurduğu malzemeleri ifade eder. Stok yönetimi, bu malzemelerin doğru şekilde sınıflandırılması, takip edilmesi ve kontrol altında tutulmasını içerir. Stok sınıflandırması, stok yönetiminin temelini oluşturur ve stokların daha verimli bir şekilde yönetilmesini sağlar.
Stok sınıflandırması, stokların özelliklerine ve kullanım sıklığına göre yapılır. Bu sınıflandırma, stokların daha etkin bir şekilde yönetilmesini ve stok maliyetlerinin düşürülmesini sağlar. Stok sınıflandırması için kullanılan yöntemler arasında ABC analizi ve XYZ analizi gibi yöntemler yer alır.
Stok sınıflandırmasının stok yönetimine etkisi büyüktür. Özellikle stokların doğru şekilde sınıflandırılması, stok takibi ve envanter yönetimi süreçlerini kolaylaştırır. Bu da işletmelerin stok maliyetlerini düşürmesine ve operasyonel verimliliği artırmasına yardımcı olur.
5.1.1. Stok Türleri ve Sınıflandırma Yöntemleri (ABC Analizi, XYZ Analizi)
Stok türleri, işletmenin faaliyet gösterdiği sektöre ve ihtiyaçlarına göre farklılık gösterir. Genel olarak stok türleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
-
Hammadde stokları: Üretim sürecinde kullanılan temel malzemeler.
-
Yarı mamul stokları: Üretim sürecinde işlenmiş ancak tamamlanmamış ürünler.
-
Mamul stokları: Üretim sürecini tamamlamış ve satışa hazır ürünler.
-
Yedek parça stokları: Makine ve ekipmanların bakım ve onarımında kullanılan parçalar.
Stok sınıflandırması için kullanılan yöntemler arasında ABC analizi ve XYZ analizi gibi yöntemler yer alır.
ABC Analizi: ABC analizi, stokların değerlerine ve kullanım sıklığına göre sınıflandırılmasını sağlar. Bu analizde stoklar üç kategoriye ayrılır:
-
A Kategorisi: En yüksek değere sahip ve en sık kullanılan stoklar. Bu stoklar, toplam stok değerinin %70-80`ini oluştururken, stok çeşitliliğinin %10-20`sini temsil eder.
-
B Kategorisi: Orta değere sahip ve orta sıklıkta kullanılan stoklar. Bu stoklar, toplam stok değerinin %15-20`sini oluştururken, stok çeşitliliğinin %30-40`ını temsil eder.
-
C Kategorisi: En düşük değere sahip ve en az kullanılan stoklar. Bu stoklar, toplam stok değerinin %5-10`unu oluştururken, stok çeşitliliğinin %40-50`sini temsil eder.
ABC analizi, stokların daha etkin bir şekilde yönetilmesini sağlar. Özellikle A kategorisindeki stoklar, daha sıkı bir şekilde takip edilir ve daha az stok bulundurulur. Bu da stok maliyetlerini düşürür ve operasyonel verimliliği artırır.
XYZ Analizi: XYZ analizi, stokların talep tahminine göre sınıflandırılmasını sağlar. Bu analizde stoklar üç kategoriye ayrılır:
-
X Kategorisi: Talep tahmini yüksek ve istikrarlı olan stoklar.
-
Y Kategorisi: Talep tahmini orta düzeyde ve dalgalı olan stoklar.
-
Z Kategorisi: Talep tahmini düşük ve belirsiz olan stoklar.
XYZ analizi, stokların talep tahminine göre yönetilmesini sağlar. Bu da işletmelerin stok bulundurma stratejilerini daha etkin bir şekilde planlamasına yardımcı olur.
5.1.2. Stok Sınıflandırmasının Stok Yönetimine Etkisi
Stok sınıflandırması, stok yönetiminin temelini oluşturur. Stokların doğru şekilde sınıflandırılması, stok takibi ve envanter yönetimi süreçlerini kolaylaştırır. Bu da işletmelerin stok maliyetlerini düşürmesine ve operasyonel verimliliği artırmasına yardımcı olur.
Stok sınıflandırması, stokların önceliklendirilmesini sağlar. Özellikle ABC analizi, stokların değerlerine ve kullanım sıklığına göre önceliklendirilmesini sağlar. Bu da işletmelerin stok yönetimi stratejilerini daha etkin bir şekilde planlamasına yardımcı olur.
Stok sınıflandırması, stok maliyetlerinin kontrol altında tutulmasını sağlar. Özellikle A kategorisindeki stoklar, daha sıkı bir şekilde takip edilir ve daha az stok bulundurulur. Bu da stok maliyetlerini düşürür ve operasyonel verimliliği artırır.
5.2. Stok Bulundurma Nedenleri ve Maliyetleri
Stok bulundurma, işletmelerin tedarik zincirindeki dalgalanmaları dengelemek ve müşteri taleplerine hızlı yanıt vermek için yaptığı bir uygulamadır. Ancak stok bulundurma, beraberinde çeşitli maliyetleri de getirir. Bu nedenle, stok bulundurma nedenlerinin ve maliyetlerinin doğru şekilde analiz edilmesi, stok yönetiminin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Stok bulundurmanın temel nedenleri arasında talep dalgalanmaları, tedarik süreleri ve üretim süreçlerindeki belirsizlikler yer alır. Stok bulundurma, bu belirsizlikleri dengeleyerek, işletmelerin operasyonel süreçlerinin kesintisiz bir şekilde devam etmesini sağlar.
Stok bulundurmanın maliyetleri ise taşıma, depolama ve obsolet stok gibi maliyetleri içerir. Bu maliyetler, işletmelerin stok yönetimi stratejilerini doğrudan etkiler. Bu nedenle, stok bulundurma maliyetlerinin kontrol altında tutulması, işletmelerin rekabet avantajı elde etmesine yardımcı olur.
5.2.1. Stok Bulundurmanın Nedenleri (Talep Dalgalanmaları, Tedarik Süreleri)
Stok bulundurmanın temel nedenleri arasında talep dalgalanmaları, tedarik süreleri ve üretim süreçlerindeki belirsizlikler yer alır.
Talep Dalgalanmaları: Talep dalgalanmaları, işletmelerin stok bulundurma nedenlerinden biridir. Özellikle sezonluk ürünlerde veya talep tahminlerinin belirsiz olduğu durumlarda, stok bulundurma, işletmelerin müşteri taleplerine hızlı yanıt vermesini sağlar.
Tedarik Süreleri: Tedarik süreleri, işletmelerin stok bulundurma nedenlerinden bir diğeridir. Tedarikçilerden malzemelerin temin edilmesi belirli bir süre alır. Bu süre içinde müşteri taleplerinin karşılanabilmesi için stok bulundurma gerekir.
Üretim Süreçlerindeki Belirsizlikler: Üretim süreçlerindeki belirsizlikler, işletmelerin stok bulundurma nedenlerinden biridir. Özellikle üretim hattında yaşanan aksaklıklar veya makine arızaları, üretim süreçlerini olumsuz etkileyebilir. Bu durumda stok bulundurma, işletmelerin üretim süreçlerinin kesintisiz bir şekilde devam etmesini sağlar.
5.2.2. Stok Maliyetleri (Taşıma, Depolama, Obsolet Stok)
Stok bulundurma, beraberinde çeşitli maliyetleri de getirir. Bu maliyetler, işletmelerin stok yönetimi stratejilerini doğrudan etkiler.
Taşıma Maliyetleri: Taşıma maliyetleri, stokların tedarikçilerden depoya veya depodan müşterilere taşınması sırasında ortaya çıkar. Bu maliyetler, stokların taşınma sıklığına ve mesafesine göre değişiklik gösterir.
Depolama Maliyetleri: Depolama maliyetleri, stokların depoda saklanması sırasında ortaya çıkar. Bu maliyetler, depo alanı kullanımı, enerji tüketimi ve depo personeli gibi kalemleri içerir.
Obsolet Stok Maliyetleri: Obsolet stok maliyetleri, stokların kullanılmadan eskimesi veya modasının geçmesi nedeniyle ortaya çıkar. Bu maliyetler, işletmelerin stok yönetimi stratejilerini doğrudan etkiler.
5.3. Stok Yönetimi Stratejileri ve Teknikleri
Stok yönetimi stratejileri, işletmelerin stok maliyetlerini düşürmesine ve operasyonel verimliliği artırmasına yardımcı olur. Bu stratejiler arasında JIT (Just-in-Time), EOQ (Economic Order Quantity) gibi yöntemler yer alır.
JIT (Just-in-Time): JIT stratejisi, stokların tam ihtiyaç duyulduğu anda temin edilmesini sağlar. Bu strateji, stok maliyetlerini düşürür ve stok bulundurma ihtiyacını minimize eder.
EOQ (Economic Order Quantity): EOQ stratejisi, stokların en ekonomik miktarda sipariş edilmesini sağlar. Bu strateji, stok maliyetlerini düşürür ve stok bulundurma ihtiyacını optimize eder.
Stok Yönetiminde Teknoloji Kullanımı (RFID, Barkod Sistemleri): Stok yönetiminde teknoloji kullanımı, stokların daha etkin bir şekilde takip edilmesini sağlar. Özellikle RFID ve barkod sistemleri, stokların doğru şekilde kayıt altına alınmasını ve takip edilmesini sağlar.
5.4. Stok Takibi ve Envanter Yönetimi
Stok takibi ve envanter yönetimi, stok yönetiminin temelini oluşturur. Bu süreçler, stokların doğru şekilde kayıt altına alınmasını ve takip edilmesini sağlar.
Stok Takip Sistemleri: Stok takip sistemleri, stokların doğru şekilde kayıt altına alınmasını ve takip edilmesini sağlar. Bu sistemler, stok hareketlerinin doğru şekilde izlenmesini ve stok maliyetlerinin kontrol altında tutulmasını sağlar.
Stok Devir Hızı ve Stok Optimizasyonu: Stok devir hızı, stokların ne sıklıkla kullanıldığını gösterir. Stok devir hızının yüksek olması, stokların daha hızlı bir şekilde kullanıldığını gösterir. Stok optimizasyonu ise stokların en uygun miktarda bulundurulmasını sağlar.
Daha fazla makale için
MAKALELER
sayfasını ziyaret ediniz.
Kurumsal
eğitim talepleriniz için Biymed Akademi ile
iletişime
geçebilirsiniz.
English
French
