Satınalma Bütçesi Nedir?
Satınalma bütçesi, bir şirketin belirli bir mali dönemde (genellikle 1 yıl) dışarıdan temin edeceği malzeme, hizmet, yatırım malları ve diğer tüm harcamalar için ayıracağı toplam parasal kaynağı gösteren resmi plandır. Kısaca şirketin “dışarıya ne kadar para harcayacağız” sorusunun cevabıdır.
Satınalma bütçesi nedir diye sorulduğunda çoğu kişi sadece hammadde alımı sanır. Oysa bu bütçe direkt malzeme, indirekt malzeme, hizmet alımları (nakliye, bakım, danışmanlık), yatırım harcamaları (CAPEX) ve hatta enerji gibi kalemleri de kapsar. Şirket giderlerinin %50-80’ini oluşturan bu kalem doğru yönetilmezse karlılık doğrudan erir.
Satınalma Bütçesinin Şirket İçin Önemi
Günümüzde satınalma bütçesi neden önemlidir sorusunun cevabı çok net: Çünkü şirketin en büyük maliyet kalemi satınalmadır. Doğru hazırlanmış bir satınalma bütçesi:
- Maliyetleri %10-20 düşürebilir
- Nakit akışını öngörülebilir kılar
- Tedarikçilerle daha güçlü fiyat müzakeresi yapmanızı sağlar
- Stok fazlası veya eksikliğini önler
- Yönetim kuruluna güvenilir raporlama imkanı verir
Özellikle Türkiye gibi enflasyon ve kur dalgalanmalarının yüksek olduğu ülkelerde satınalma bütçesi hayatta kalma belgesidir.
Satınalma Bütçesi Türleri
Direkt Malzeme Bütçesi
Üretime doğrudan giren hammaddeler (çelik, plastik, kimyasal vb.)
İndirekt Malzeme Bütçesi
Yardımcı sarf malzemeleri, ambalaj, temizlik malzemesi
Hizmet Satınalma Bütçesi
Nakliye, bakım-onarım, danışmanlık, enerji, sigorta
Yatırım (CAPEX) Bütçesi
Makine, araç, yazılım gibi sabit kıymet alımları
Satınalma Bütçesi Nasıl Hazırlanır? (Adım Adım)
Satınalma bütçesi hazırlama süreci genellikle Ekim-Aralık aylarında yoğunlaşır ve şu adımları izler:
- Satış ve üretim bütçesini almak
- BOM (Ürün reçetesi) ve tüketim normlarını güncellemek
- Başlangıç ve bitiş stok hedeflerini belirlemek
- Geçmiş tüketim verilerini analiz etmek
- Fiyat tahminleri yapmak (enflasyon + kur etkisi)
- Hizmet ve yatırım kalemlerini eklemek
- Enflasyon ve kur senaryoları uygulamak
- Onay sürecini tamamlamak
Satınalma Bütçesi ile Diğer Bütçeler Arasındaki İlişki
Satınalma bütçesi bağımsız değildir:
- Satış bütçesi → Ne kadar ürün satacağız?
- Üretim bütçesi → Ne kadar üreteceğiz?
- Stok politikası → Ne kadar stok tutacağız?
- Nakit bütçesi → Ne zaman ödeme yapacağız?
Bu zincirde bir halka yanlış olursa tüm bütçe çöker.
Türkiye’de Satınalma Bütçesi Hazırlarken Karşılaşılan Zorluklar
- Yüksek enflasyon ve kur belirsizliği
- Tedarikçi zam talepleri
- İthalat bağımlılığı
- Enerji ve navlun maliyetlerindeki ani artışlar
- Vergi ve gümrük düzenlemelerindeki değişiklikler
En Sık Yapılan 8 Hata
- Satış tahminine fazla güvenmek
- Enflasyon etkisini düşük almak
- Hizmet alımlarını unutmak
- Geçmiş verileri analiz etmemek
- Tedarikçi sözleşmelerini dikkate almamak
- Kur riskini hedge etmemek
- Bütçeyi sadece satınalma departmanının yapması
- Revizyon yapmamak
Profesyonellerin Kullandığı İpuçları
- Çift para birimli bütçe (TL + USD)
- Üç senaryo çalışması (en iyi – beklenen – en kötü)
- Aylık fiyat güncelleme maddesi içeren sözleşmeler
- Erken ödeme indirimi ve tedarikçi finansmanı
- ABC analizi ile stratejik kalemlere odaklanma
Satınalma Bütçesinin Şirket Karlılığına Etkisi
Satınalma maliyetlerinde %1 tasarruf = Satışlarda %10-15 artış etkisi yaratır. Çünkü satınalma doğrudan maliyet kalemidir, satış ise vergiler ve giderlerle erir.
Sonuç: Satınalma Bütçesi Şirketin En Stratejik Belgesidir
Satınalma bütçesi nedir ve neden önemlidir sorusunun cevabı artık çok açık: Şirketin karlılığını ve rekabet gücünü doğrudan belirleyen belgedir. Doğru hazırlanmış bir bütçe ile maliyet avantajı elde eder, yanlış hazırlanmış bir bütçe ile ise milyonlarca lira zarar edersiniz.
Eğer satınalma bütçesi hazırlama, stratejik satınalma ve maliyet optimizasyonu konularını derinlemesine öğrenmek istiyorsanız Biymed Akademi’nin uygulamalı “Satınalma Eğitimi” programını incelemenizi öneririm. Programda gerçek şirket verileriyle bütçe hazırlama workshop’ları yapılıyor: https://www.biymed.com.tr/satinalma-egitimi/
Konuyla ilgili uluslararası standartları öğrenmek için CIPS’in kaynaklarını takip edebilirsiniz: cips.org